Deizm - Yaşar Nuri Öztürk Kur'an, deizmi teşvik eden bir kitap değil ama ona kapı aralayan bir kitaptır. Deizmin aynı anda hem felsefî hem de teolojik karakteri bu inancın Tanrı dışında insanüstü tanımamasıdır. Deizmin bu temel karakteri onun kutsal kavramını da etkilemiştir. Deizmin kutsalı ne dindir ne ilham ne havra ne kilise ne de cami. Onun kutsaları akıl, bilim ve ahlaktır. Dincilik bu temel değerleri tarih boyunca yıkan, işlemez hale getiren, hata onlara savaş açan temel musibet olduğu için deistler dine hayatlarında yer vermemişlerdir. Deistler bilmişlerdir ki, Tanrı dışında insanüstü tanıdığınızda bunun arkasından sadece peygamberler değil, evliya, ermişler ve daha bilmem neler insanüstü varlıklara dönüştürülerek birer yedek ilah halinde insan hayatına musalat edilecektir, edilmiştir. Akıl dışında kutsal tanımanın sonucu ise aklın hayatın dışına itilmesi, onun yerini kutsalaştırılmış birtakım adamların ilhamların, rüyalarının alması olacaktır. Tarih, özelikle dinler tarihi deistlerin bu idialarını (veya öngörülerini) tamamen doğrulamıştı. Ve doğrulamaya devam etmektedir.